ဟဒီးသ္ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ (၄)

ဟဒီးသ္ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အပိုဒ္(၄၈)
5- المٌرْسَل عند الفقهاء والأصوليين:
ေမြကာပညာရွင္ႀကီးမ်ားနွင္႔ အူဆူလီယီးန္ ပညာရွင္ႀကီးမ်ားထံတြင္ ဟဒီးသ္မြရ္စာလ္ဆိုသည္မွာ။ ။
ما ذكرته من صورة المرسل هو المرسل عند المحدثين، أما المرسل عند الفقهاء والأصوليين فأعم من ذلك فعندهم أن كل منقطع مرسل على أي وجه كان انقطاعه، وهذا مذهب الخطيب أيضاً.
အထက္တြင္တင္ျပခဲ႔သည္႔ မြရ္စလ္၏အလိုသေဘာနွင္႔သတ္မွတ္စည္းကမ္းခ်က္မ်ားနွင္႔ ပမာေဆာင္ခဲ႔သည္႔ မြရ္စလ္ဟဒီးသ္ေတာ္စသည္တို႔သည္ ဟဒီးသ္ပါရဂူႀကီးမ်ားထံတြင္သာ သီးသန္႔သတ္မွတ္ထားသည္႔ မြရ္စလ္ပံုစံမ်ားျဖစ္၏။
အျခားေသာ ေဖြကာပညာရွင္ႀကီးမ်ားနွင္႔အူဆူလီယီးန္မ်ားထံတြင္ မည္သည္႔ ဟဒီးသ္ေတာ္ပင္ျဖစ္ေစ မည္သည္႔ပံုစံမ်ိဳးျဖင္႔ျဖစ္ေစ ဆင္႔ဆိုမွုလမ္းေႀကာင္းကြင္းဆက္ျပတ္လပ္မွုရွိက ၎တို႔ထံတြင္ေယဘုယ်အားျဖင္႔္ မြရ္စလ္ျဖစ္သည္ဟုေျပာဆိုသံုးနွုန္းႀက၏။
ဤသည္ ခသီးဗ္ ဘဂ္ဒါဒီးသခင္ႀကီး၏လမ္းစဥ္လည္းျဖစ္၏။
6- حكمه :
မြရ္စလ္ဟဒီးသ္၏ ပညတ္ခ်က္မွာ။ ။
المرسل في الأصل ضعيف مردود، لفقده شرطاً من شروط المقبول وهو اتصال السند، وللجهل بحال الراوي المحذوف لاحتمال أن يكون المحذوف غير صحابي، وفي هذه الحال يحتمل أن يكون ضعيفاً. لكن العلماء من المحدثين وغيرهم اختلفوا في حكم المرسل والاحتجاج به، لأن هذا النوع من الانقطاع يختلف عن أي انقطاع آخر في السند، لأن الساقط منه غالبا ما يكون صحابياً، والصحابة كلهم عدول، لا تضر عدم معرفتهم.

မြရ္စလ္ဟဒီးသ္၏ ပညတ္ခ်က္မွာ။ ။ေယဘုယ်အားျဖင္႔(ဒြအီးဖ္)ခိုင္မာမွုအားနည္း၍
လက္ခံလိုက္နာက်င္႔ေဆာင္ျခင္းမျပဳရ က်ဥ္ေရွာင္ရမည္။ အေႀကာင္းမူကား ဟဒီးသ္ေတာ္တစ္ပုဒ္အားလက္ခံလိုက္နာက်င္႔ေဆာင္နိုင္ရန္စည္းကမ္းခ်က္မ်ားရွိသည္႔အနက္ ပထမစည္းကမ္းခ်က္ျဖစ္သည္႔ (အိသ္ေသဆြားလြစ္စနဒ္)ဆိုသည္႔စည္းကမ္းခ်က္ျဖင္႔ကိုက္ညီမွုမရွိျခင္းေႀကာင္႔ျဖစ္၏။
မွတ္ခ်က္။ ။အကယ္၍
ျဖဳတ္ခ်ခံရသည္႔(ရာဝီ)သည္ဆြဟာဗီမဟုတ္ပဲအျခားေသာ ရာဝီတစ္ပါး တစ္ပါးထက္အမ်ားျဖစ္၍ ၎တို႔၏အေျခအေနမ်ားကိုမသိရျခင္းေႀကာင္႔ ဆိုလွ်င္ ယင္းဟဒီးသ္ မြရ္စလ္အား က်ဥ္ေရွာင္ရမည္။အကယ္၍ ျဖဳတ္ခ်ခံရသည္႔ ရာဝီသည္ ဆြဟာဗီတစ္ပါးတည္းျဖစ္ခဲ႔ေသာ္ ယင္းဟဒီးသ္ မြရ္စလ္အား လက္ခံလိုက္နာျခင္းနွင္႔ဘာသာေရးအေထာက္အထားအျဖစ္အသံုးျပဳျခင္းအေပၚ ဟဒီးးသ္ပါရဂူႀကီးမ်ားနွင္႔သာသနာ႔ပညာရွင္ႀကီးမ်ားအႀကားအကြဲအလြဲရွိႀက၏။ အေႀကာင္းမူကား ဆြဟာဗာသခင္ႀကီးမ်ားသည္ အဒါးလာရွိႀက၏ ၎တို႔၏အေျခအေနကိုမသိေသာ္ျငားလည္း ၎တို႔သည္ တစ္စံုတစ္ရာအျပစ္အနာအစာမရွိႀကေပ။သို႔အတြက္ ျဖဳတ္ခ်ခံရသည္႔ ရာဝီသည္ ဆြဟာဗီျဖစ္ေသာ္ အထက္တြင္တင္ျပခဲ႔သည္႔ (ဒြအီးဖ္)အားနည္းသည္႔ဟဒီးသ္ေတာ္အျဖစ္သတ္မွတ္လို႔မရေတာ႔ေပ။ လိုက္နာက်င္႔ေဆာင္ရမည္ဘာသာေရးအေထာက္အထားအျဖစ္လည္းသံုးစြဲရမည္။
ومجمل أقوال العلماء في المرسل ثلاثة أقوال هي:
အက်ဥ္းခ်ဳပ္အေနျဖင္႔တင္ျပရေသာ္ ဟဒီးသ္မြရ္စလ္အေပၚသာသနာ႔ပညာရွင္ႀကီးမ်ားမွ အဆိုသံုးမ်ိဳးကြဲျပား၏ ၎တို႔မွာ
أ‌) ضعيف مردود : عند جمهور المحدثين وكثير من أصحاب الأصول والفقهاء , وحجة هؤلاء هو الجهل بحال الراوي المحذوف لاحتمال أن يكون غير صحابي .
၁။ ဟဒီးသ္ပါရဂူႀကီးမ်ားနွင္႔ ေဖြကာပညာရွင္မ်ား အူဆူေလယီးန္မ်ား စသည္႔ပညာရွင္ႀကီးမ်ားထံတြင္ ျဖဳခ်ခံရသည္႔ ရာဝီသည္ ဆြဟာဗီမဟုတ္က ၎၏အေျခအေနကိုမသိရျခင္းေႀကာင္႔ ယင္းဟဒီးသ္(မြရ္စလ္)အား (ဒြအီးဖ္)ခိုင္မာမွုမရွိဟုသတ္မွတ္ႀကကာ က်ဥ္ေရွာင္ရမည္ဟုအဆိုျပဳႀက၏။
ب‌) صحيح يٌحْتَجَّ به : عند الأئمة الثلاثة ـ أبو حنيفة ومالك وأحمد في المشهور عنه ـ وطائفة من العلماء بشرط أن يكون المرسل ثقة ولا يرسل إلا عن ثقة .
وحجتهم أن التابعي الثقة لا يستحل أن يقول : قال رسول الله صلي الله عليه وسلم إلا إذا سمعه من ثقة .
၂။
ထင္ေပၚေႀကာ္ႀကားသည္႔ အီမာမ္ႀကီးသံုးပါးျဖစ္သည္႔ အီမာမ္အဗူဟနီဖြာ(ရဟီ)သခင္ႀကီးနွင္႔ အီမာမ္မာလိက္(ရဟီ)သခင္ႀကီး ၎ အီမာမ္ အဟ္မဒ္(ရဟီ)သခင္ႀကီးနွင္႔အျခားေသာ ပညာရွင္ႀကီးမ်ားထံတြင္ ျဖဳတ္ခ်သူ (ရာဝီ)သည္ (ေသကာ)ခိုင္မာမွုရွိသူျဖစ္၍ ျဖဳတ္ခ်ခံရသည္႔(ရာဝီ)လည္း (ေသကာ)ခိုင္မွာမွဳရွိသည္ဆိုလွ်င္ ယင္းဟဒီးသ္ (မြရ္စာလ္)အား (ဆြဟိးဟ္)ခိုင္မာမွုရွိသည္ဟုသတ္မွတ္၍ လိုက္နာက်င္႔ေဆာင္ရမည္ ။ဘာသာေရးအေထာက္အထားအျဖင္႔လည္းသံုးစြဲရမည္ဟုအဆိုျပဳႀက၏။ အေႀကာင္းမူကာ သာေဗအီမ်ားသည္ (ေသကာ)ခိုင္မာမွုရွိသူမ်ားျဖစ္ႀက၍ တမန္ေတာ္ျမတ္ႀကီး(ဆြ)မွဤသို႔ေျပာခဲ႔သည္၊လုပ္ခဲ႔သည္ဟု (ေသကာ) ရာဝီ တစ္ပါးပါးထံမွ မႀကားသိရပဲဆင္႔ဆိုႀကလိမ္႔မည္မဟုတ္ဟုယံုႀကည္ႀက၏။
جـ)قبوله بشروط: أي يَصِحَُ بشروط، وهذا عند الشافعي وبعض أهل العلم .
وهذه الشروط أربعة، ثلاثة في الراوي المرسِل، وواحد في الحديث المرسَل، وإليك هذه الشروط.
အီမာမ္ရွာေဖြအီ(ရဟီ)သခင္ႀကီးနွင္႔အျခားေသာပညာရွင္ႀကီးမ်ားထံတြင္ ဟဒီးသ္မြရ္စလ္အေပၚ သတ္မွတ္စည္းကမ္းခ်က္ ၄ ခ်က္ထားရွိ၏။၎အနက္ ၃ ခ်က္မွာ ျဖဳတ္ခ်သူ (ရာဝီ)နွင္႔ပတ္၍ က်န္(၁)ခ်က္မွာ ဟဒီးသ္မြရ္စလ္နွင္႔ပတ္သတ္၏။ ဤအခ်က္ေလးခ်က္ကိုအေျခခံကာ ဟဒီးသ္မြရ္စလ္အား (ဆြဟီးဟ္)ခိုင္မာမွဳရွိျခင္း၊ (ဒြအီးဖ္)ခိုင္မာမွုအားနည္းျခင္း ကို သံုးသပ္ဆံုးျဖတ္ႀက၏။ ျဖဳတ္ခ်သူ(ရာဝီ)နွင္႔ပတ္သက္သည္႔အခ်က္သံုးခ်က္မွာ။ ။
1- أن يكون المرسل من كبار التابعين .
၁။ ။(မြရ္ေစလ္)ျဖဳတ္ခ်သူ။ ျဖဳတ္ခ်သူ(ရာဝီ)သည္ အႀကီးတန္း သာေဗအီႀကီးမ်ားအနက္မွျဖစ္ရမည္။
2- وإذا سَمَّى من أرسل عنه سَمَّى ثقة.
၂။ ျဖဳတ္ခ်သူ(ရာဝီ)သည္ မိမိျဖဳတ္ခ်လိုက္ေသာ (ရာဝီ)မွာ (ေသကာ)ခိုင္မာမွုရွိသူျဖစ္ရမည္။ ျဖဳတ္ခ်ခံရေသာ(ရာဝီ)နွင္႔စပ္လ်ဥ္း၍ ေမးျမန္းစီစစ္လာက မိမိျဖဳတ္ခ်လိုက္ေသာ (ရာဝီ)သည္ (ေသကာ)ျဖစ္ေႀကာင္း ၎၏ ကိုယ္ေရးရာဇဝင္ကို တင္ျပနိုင္ရမည္။
3- وإذا شاركه الحفاظ المأمونون لم يخالفوه .
၃။ ျဖဳတ္ခ်သူ(ရာဝီ)သည္ (သားမြသ္သြာဂ္သြ္) မွတ္ဥာဏ္ပိုင္းဆိုင္ရာ စင္းလံုးေခ်ာရမည္ ။အျခားေသာ(ရာဝီ)မ်ားနွင္႔ ခိုင္မာမွုရွိသည္႔အီမာမ္ႀကီးမ်ားမွလည္း၎၏ ဆင္႔ဆိုမွုအားမွန္ကန္သည္ဟုလက္ခံအတည္ျပဳခ်က္ရွိရမည္။
4- وأن ينضم إلى هذه الشروط الثلاثة واحد مما يأتي:
အထက္တြင္တင္ျပခဲ႔သည္႔ အခ်က္သံုးခ်က္သည္ ေအာင္တြက္ဆက္လက္ေဖၚျပမည္႔အခ်က္ တစ္ခ်က္ခ်က္နွင္႔ ကိုက္ညီမွုရွိရမည္။
(‌أ) أن يٌرْوَى الحديث من وجه آخر مُسْنَداً .
ယင္းေဖၚျပပါ ဟဒီးသ္ မြရ္စလ္သည္ အျခားေသာ ကြင္းဆက္မျပတ္အဆင္႔ဆင္႔ ခ်ိတ္ဆက္ဆင္႔ဆိုမွုမ်ားျဖင္႔တမန္ေတာ္ျမတ္ႀကီး(ဆြ)အထိေရာက္ရွိသည႔္ ဆင္႔ဆိုမွုတစ္ရပ္ရွိရမည္။
أو يٌرْوى من وجه آخر مرسَلاً أرسله من أخذ العلم عن غير رجال المرسل الأول.
ယင္းဟဒီးသ္မြရ္စလ္စာသားနည္းတူ အျခားေသာဟဒီးသ္မြရ္စာလ္တစ္ပုဒ္ရွိရမည္။
(‌ب) أو يُوافِقَ قول صحابي .
ယင္းဟဒီးသ္မြရ္စလ္သည္ ဆြဟာဗီ(ရသီြ)၏အဆိုအမိန္႔ျဖင္႔ကိုက္ညီရမည္။
(‌ج) أو يُفْتِى بمقتضاه أكثر أهل العلم .
ယင္းဟဒီးသ္မြရ္စလ္ပါ အေႀကာင္းအခ်င္းအရာအား သာသနာ႔ပညာရွင္ႀကီးမ်ားမွ ဖသဝါအျဖင္႔သံုးစြဲခဲ႔ျခင္းရွိရမည္။
فإذا تحققت هذه الشروط تبين صحة مَخْرَج المرسَل وما عَضَدَهُ، وأنهما صحيحان، لو عارضهما صحيح من طريق واحد رجحناهما عليه بتعدد الطرق إذا تعذر الجمع بينهما.
အထက္တြင္တင္ျပခဲ႔သည္႔ မြရ္စလ္ ဟဒီးသ္ေတာ္အား အီမာမ္ရွာေဖြအီး(ရဟီ)သခင္ႀကီးနွင္႔အျခားေသာပညာရွင္ႀကီးမ်ား၏ သံုးသပ္သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ဆိုရေသာ္ ။ ။
၁။ ဟဒီးသ္ မြရ္စလ္ +ဟဒီးသ္မုစ္နဒ္= ဆြဟီးဟ္ျဖစ္သည္။
၂။ ဟဒီးသ္ မြရ္စလ္ + ဟီးသ္ မြရ္စလ္ = ဆြဟီးဟ္ျဖစ္သည္။
၃။ ဟဒီးသ္ မြရ္စလ္ + ဆြဟာဗီ၏ အဆိုအမိန္႔= ဆြဟီးဟ္ျဖစ္သည္။
၄။ ဟဒီးသ္ မြရ္စလ္ +သာသနာ႔ပညာရွင္ႀကီး၏ ဓမၼသတ္ဆံုးျဖတ္ခ်က္= ဆြဟီးဟ္ျဖစ္သည္။
ဟဒီးသ္မြရ္စလ္အား အထက္တြင္ တင္ျပခဲ႔သည္႔ ပံုစံအတိုင္းတစ္ခုခုျဖင္႔ေပါင္းစည္းနိုင္က ဆြဟီးဟ္အျဖစ္သတ္မွတ္ရမည္။
ဟဒီးသ္မြရ္စလ္အား အထက္တြင္ တင္ျပခဲ႔သည္႔ ပံုစံအတိုင္း တစ္ခုခုနွင္႔ေပါင္းစည္းမရနိုင္က လက္လြတ္က်ဥ္ေရွာင္ရမည္။ဤသည္ အီမာမ္ ရွာေဖြအီ (ရဟီ)သခင္ႀကီးနွင္႔အျခားေသာပညာရွင္ႀကီးမ်ား၏သတ္မွတ္စည္းကမ္းခ်က္မ်ားျဖစ္၏။
---------------------------------------------------------------------
 
ဟဒီးသ္ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အပိုဒ္ (၄၉)
6- حكم مرسَل الصحابي :
မြရ္စလ္ဆြဟာဗီ၏ ပညတ္ခ်က္မွာ။ ။
الصحيح المشهور الذي قطع به الجمهور أنه صحيح محتج به ، لأن رواية الصحابة عن التابعين نادرة ، وإذا رووا عنهم بينوها ، فإذا لم يبينوا ، وقالوا : قال رسول الله ، فالأصل أنهم سمعوها من صحابي آخر ، وحذف الصحابي لا يضر ، كما تقدم .
وقيل إن مرسل الصحابي كمرسل غيره في الحكم، وهذا القول ضعيف مردود.
အထက္တြင္တင္ျပခဲ႔သည္႔မြရ္စလ္ဆြဟာဗီသည္ အျခားေသာ မြရ္စလ္ပံုစံမ်ားျဖင္႔ကြာျခား၏။ မြရ္စလ္ဆြဟာဗီသည္(ဆြဟီးဟ္)စစ္မွန္ခိုင္မာမွုရွိ၍လိုက္နာက်င္႔ေဆာင္ရမည္ ဘာသာေရးအေထာက္အထားအျဖစ္လည္းသံုးစြဲရမည္။
အေႀကာင္းမူကား ဆြဟာဗာသခင္ႀကီးမ်ားသည္ သာေဗအီမ်ားထံမွ ဆင္႔ဆိုမွုျပဳခဲ႔သည္႔ဟဒီးသ္ေတာ္မွာအလြန္ပင္နည္းပါးလွ၏။
ဆြဟာဗာသခင္ႀကီးမ်ားသည္ ဆြဟာဗာသခင္ႀကီးမ်ားထံမွသာ ဆင္႔ဆိုမွုျပဳႀက၏။
ဤသို႔ဆင္႔ဆိုမွုျပဳရာတြင္ ဆြဟာဗီတစ္ဦးဦးအား ျဖဳတ္ခ်ခဲ႔၏ ျဖဳတ္ခ်ခဲ႔သည္႔ဆြဟာဗီနွင္႔ပတ္သက္၍ မည္သူမည္ဝါျဖစ္ေႀကာင္းကို ရွင္းလင္းတင္ျပခဲ႔သည္ေသာ္လည္းေကာင္း၊မရွင္းလင္းမတင္ျပခဲ႔သည္ေသာ္လည္းေကာင္း ၎၏ဆင္႔ဆိုမွုတြင္တစ္စံုတစ္ရာ ခ်ိဳ႔ယြင္းခ်က္မရွိေပ။
အေႀကာင္းမူကား ဆြဟာဗာသခင္ႀကီးမ်ားသည္ အဒါလသ္ ပိုင္းဆိုင္ရာစင္းလံုးေခ်ာမ်ားျဖစ္ႀက၏။
ဤသည္နွင္႔ပတ္သက္၍ အထက္တြင္ရွင္းလင္းခဲ႔ျပီျဖစ္သည္။
မြရ္စလ္ ဆြဟာဗီနွင္႔ အျခားေသာ မြရ္စလ္သာေဗအီ၏ ပညတ္ခ်က္သည္ တူညီသည္ဟု အဆိုသည္ မွားယြင္း၏ စင္စစ္ ကြဲျပား၏။
8- أشهر المصنفات فيه :
မြရ္စလ္နွင္႔ပတ္သက္၍တင္ျပထားသည္႔အေက်ာ္အေမာ္က်မ္းႀကီးမ်ားမွာ ။ ။
أ) المراسيل لأبي داود .
အဗူဒါဝူးဒ္ (ရဟီ)သခင္ႀကီး၏ အလ္မရာစီလ္ က်မ္း။
ب) المراسيل لابن أبي حاتم .
အိဗ္နုအဗီဟာသင္မ္(ရဟီ)သခင္ႀကီး၏ အလ္မရာစီလ္က်မ္း။
ج‌) جامع التحصيل لأحكام المراسيل للعلائي
အလ္လာအီ(ရဟီ)သခင္ႀကီး၏ ဂ်ာေမအြသ္သဟ္ဆြီးလ္ လိအဟ္ကားေမလ္မရာစီလ္ က်မ္း။
အလ္လာအီဆိုသည္မွာမည္သူနည္း ။ ။ အလ္ေရစာလဟ္မြစ္သသ္ေရဖဟ္ က်မ္းစာမ်က္နွာ ၈၅ မွ ၈၆ တြင္ႀကည္႔ပါ။ အလ္လာအီးဆိုသည္မွာ အလ္ဟာဖိဇ္ အလ္မဟက္ေကက္ ဆြလာဟြဒ္ဒင္းန္ အဗူစအီးဒ္ ခလီလ္ ဗင္ ကိုင္ကလ္ဒီ အလ္အလာအီ ဒမရွ္ကသ္ ျမိဳ႔တြင္ ဟိဂ်္ရီ ၆၉၄ တြင္ဖြားျမင္ျပီး ကြဒ္စ္ တြင္ ဟိဂ်္ရီ ၇၆၁ ခုနွစ္ကြယ္လြန္ခဲ႔၏။
---------------------------------------------------------------------
ဟဒီးသ္ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အပိုဒ္ (၅၀)
المٌعْضَل
အလ္မြအ္ဒြါလ္
1- تعريفه:
အလ္မြအ္ဒြါလ္ဆိုသည္မွာ။ ။

أ) لغة: اسم مفعول من " أعضله " بمعني أعياه.
အလ္မြအ္ဒြါလ္ဆိုသည္မွာအဘိဓါန္အဓိပၸါယ္မ်ားစြာရွိ၏။
အအ္ဒြလာစကားလံုးမွဆင္းသက္လာ၏ (အျပဳခံနာမ္) ျဖစ္သည္။
အအ္ဒြလာဟု ဆိုသည္မွာ သူ႔အားခက္ခဲေစသည္၊မနုိင္ဝန္ထမ္းေစသည္၊အခက္ေတြ႔ေစသည္။ စသည္႔မ်ားစြာအဓိပၸါယ္မ်ားဖြင္႔ဆိုနိုင္၏။
ب) اصطلاحاً: ما سقط من إسناده اثنان فأكثر على التوالي.
အလ္မြအ္ဒြါလ္ဆိုသည္မွာ ဟဒီးသ္ပါရဂူႀကီးမ်ား၏ ေဝါဟာရအသံုးအနွုန္းအဓိပၸါယ္အရ။ ။ဟဒီးသ္ေတာ္အားအဆင္႔ဆင္႔ ခ်ိတ္ဆက္ဆင္႔ဆိုခဲ႔ႀကသည္႔လမ္းေႀကာင္းတြင္ပါဝင္သည္႔္ ဆင္႔ဆိုသူ နွစ္ဦး (သို႔)နွစ္ဦးထက္အမ်ား ဆက္တိုက္အစဥ္လိုက္ကြင္းဆက္ျပတ္လပ္ျခင္းရွိသည္႔ဆင္႔ဆိုမွုလမ္းေႀကာင္းကို မြအ္ဒြါလ္ဟုေခၚဆိုေပသည္။
3- مثاله:
ဟဒီးသ္ မြအ္ဒြါလ္၏ ဥပမာ။ ။
" ما رواه الحاكم في " معرفة علوم الحديث " بسنده إلى القَعْنَبي عن مالك أنه بلغه أن أبا هريرة قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : للمَمْلوك طعامُهُ وكسوتُهُ بالمعروف . ولا يُكَلَّف من العمل إلا ما يٌطيق. قال الحاكم:هذا مٌعْضَل عن مالك ، أعضله هكذا في الموطأ "
အလ္ဟာကီးမ္(ရဟီ)သခင္ႀကီးသည္ မိမိ၏ဆင္႔ဆိုမွုလမ္းေႀကာင္းျဖင္႔ကအ္နဗီသခင္ႀကီးထံမွခ်ိတ္ဆက္ ဆင္႔ဆိုခဲ႔သည္ ၎ကအ္နဗီသခင္ႀကီးသည္ အီမာမ္မာလိက္(ရဟီ)သခင္ႀကီးထံမွ ၎အီမာမ္မာလိက္(ရဟီ)သခင္ႀကီးသည္ အဗူဟူရိုက္ရဟ္(ရသြီ)သခင္ႀကီးထံမွဆင္႔ဆိုခဲ႔ႀကသည္မွာ တမန္ေတာ္ျမတ္ႀကီး(ဆြ)မွမိန္႔ေတာ္မူခဲ႔သည္မွာ မိမိအုပ္ထိန္းမွုေအာက္တြင္ရွိသည္႔ ဇနီ၊သားသမီးမ်ား၊ ေက်းကြ်န္မ်ား၊ တိုင္းသူျပည္သားမ်ား၊ စသည္တို႔ကို မိမိ ဝတ္သည္႔အဝတ္အစားမ်ိဳးမ်ား၊ းမိမိႀကိဳက္နွစ္သက္သည္႔အဝတ္အစားမ်ိဳးမ်ား၎တို႔အားလည္း ဝတ္ဆင္ေပးပါ။ မိမိစားေသာက္သည္႔အစားအေသာက္မ်ိဳးမ်ား၊မိမိႀကိဳက္နွစ္သက္သည္႔အစားအေသာက္မ်ိဳးမ်ား၎တို႔အားလည္းေကြ်းေမြးပါ ။၎တို႔အားမနိုင္ဝန္မထမ္းခိုင္းပါနွင္႔ ၎တို႔နိုင္သည္႔ ၎တို႔နွင္႔သင္႔ေလ်ာ္သည္႔အလုပ္မ်ားကိုသာခိုင္းပါ။
အလ္ဟာကီးမ္(ရဟီ)သခင္ႀကီးမွ မိမိ၏ မအ္ေရဖာသူအူလူးမြလ္ဟဒီးသ္က်မ္း စာမ်က္နွာ ၅၉ နွင္႔ အိဗ္နုဟဂ်ရ္(ရဟီ)သခင္ႀကီး၏ ႏြခ္ဗာသြလ္ေဖြက္ရ္ က်မ္း စာမ်က္နွာ ၄၄ တို႔တြင္တင္ျပထားသည္ကို ႀကည္႔ပါ။
فهذا الحديث معضل لأنه سقط منه اثنان متواليان بين مالك وأبي هريرة وقد عرفنا أنه سقط منه اثنان متواليان من رواية الحديث خارج الموطأ هكذا"... عن مالك عن محمد بن عَجْلان عن أبيه عن أبي هريرة"3
အထက္တြင္တင္ျပခဲ႔သည္႔ ဟဒီးသ္ေတာ္သည္ ဟဒီးသ္ မြအ္ဒြါလ္ ျဖစ္၏။ အေႀကာင္းမူကာ ဆင္႔ဆိုမွုလမ္းေႀကာင္းတြင္ အီမာမ္မာလိက္(ရဟီ)သခင္ႀကီးနွင္႔ အဗူဟူရိုင္ရဟ္ (ရသြီ)သခင္ႀကီးတို႔ အႀကား ဆင္႔ဆိုသူနွစ္ဦး အစဥ္လိုက္ကြင္းဆက္္ ျပတ္လပ္ေန၏။ ၎တို႔နွစ္ဦးမွာ မုဟမၼဒ္ဗင္အဂ်္လားန္ နွင္႔ ၎၏ဖခင္ျဖစ္သည္။ ဤသည္ကို အလ္မဆြ္ဒရြစ္စာေဗက္က်မ္း စာမ်က္နွာ ၄၇ တြင္ႀကည္႔ပါ။ အီမာမ္မာလိက္(ရဟီ)သခင္ႀကီး၏ မုအသ္သြာအ္က်မ္းတြင္ ၎တို႔နွစ္ဦးအားတင္ျပထားျခင္းမရွိေပ။
4- حكمه:
မြအ္ဒြါလ္ဟဒီးသ္၏ ပညတ္ခ်က္။ ။
المعضل حديث ضعيف ، وهو أسوأ حالا من المرسل والمنقطع4 ، لكثرة المحذوفين من الإسناد ، وهذا الحكم على المعضل بالاتفاق بين العلماء .
မြအ္ဒြါလ္ဟဒီးသ္၏ ပညတ္ခ်က္မွာ (ဒြအီးဖ္)ခိုင္မာမွုအားနည္း၍ က်ဥ္ေရွာင္ရမည္။ မြအ္ဒြါလ္ဟဒီးသ္သည္ အျခားေသာ ခိုင္မာမွုအားနည္းသည္႔ မြရ္စလ္ ၊မြန္ကေသြအ္၊စသည္မ်ားထက္ ပို၍ခိုင္မာမွုအားနည္းသည္ဟု ပညာရွင္ႀကီးမ်ားမွအကြဲအလြဲမရွိအတည္ျပဳသတ္မွတ္ႀက၏။
အေႀကာင္းမူကား မြအ္ဒြါလ္ဟဒီးသ္သည္ ဆင္႔ဆိုမွုလမ္းေႀကာင္းတြင္ မ်ားျပားလွသည္႔ဆင္႔ဆိုသူမ်ားျပတ္လပ္ေနျခင္းေႀကာင္းျဖစ္၏။
ခသီဗ္ ဗဂ္ဒါဒီ (ရဟီ)သခင္ႀကီး၏ ေကဖြားယဟ္ က်မ္း စာမ်က္နွာ ၂၁ နွင္႔ အီမာမ္ ဆူယူသီြ(ရဟီ)သခင္ႀကီး၏ သဒ္ရီးဗြရ္ရာဝီ က်မ္း အတြဲ(၁) စာမ်က္နွာ ၂၉၅ တြင္ႀကည္႔ပါ။
--------------------------------------------------------------------------
 
ဟဒီးသ္ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အပိုဒ္ (၅၁)
- اجتماعه مع بعض صور المعلقَّ :
أن بين المعضل وبين المعلق عموماً وخصوصاً من وجه .
မြအ္ဒြါလ္ဟဒီးသ္နွင္႔ မုအလ္လာက္ ဟဒီးသ္တို႔သည္ ေယဘုယ်အားျဖင္႔ သီးျခားျဖစ္သလို အခ်ိဳ႔အေျခအေနမ်ားတြင္ေပါင္းစည္းနိုင္တဲ႔အေျခအေနေတြလည္းရွိ၏ ။ ေပါင္းစည္းနိုင္တဲ႔အေျခအေနမွာ။ ။
أ‌) فيجتمع المعضل مع المعلق في صورة واحدة وهي : إذا حُذف من مبدأ إسناده راويان متواليان . فهو معضل ومعلق في آن واحد .
ဥပမာ ။ ။ ဆင္႔ဆိုမွုလမ္းေႀကာင္းအစမွ ဆင္႔ဆိုသူ နွစ္ပါးဆက္တိုက္အစဥ္လိုက္္ျပတ္လပ္မွဳရွိသည္႔ဆင္႔ဆိုမွုသည္ မြအ္ဒြါလ္ဟဒီးသ္အျဖစ္သတ္မွတ္နိုင္သလို မုအလ္လာက္ ဟဒီးသ္အျဖစ္လည္းသတ္မွတ္နိုင္၏။
ب‌) ويفارقه في صورتين :
သီးျခားသတ္မွတ္ခ်က္ ဥပမာမ်ားကိုႀကည္႔ပါ။ ။
1- إذا حُذف من وسط الإسناد راويان متواليان ، فهو معضل وليس بمعلق .
ဆင္႔ဆိုမွုလမ္းေႀကာင္းအလယ္မွ ဆင္႔ဆိုသူနွစ္ပါးဆက္တိုက္အစဥ္လိုက္ျပတ္လပ္မွုရွိသည္႔ဆင္႔ဆိုမွုသည္ မြအ္ဒြါသ္သာျဖစ္၏။ မုအလ္လာက္ အျဖစ္ သတ္မွတ္၍မရေပ။
2- إذا حذف من مبدأ الإسناد راو فقط ، فهو معلق وليس بمعضل .
ဆင္႔ဆိုမွုလမ္းေႀကာင္းအစမွ ဆင္႔ဆိုသူ တစ္ပါးတည္းျပတ္လပ္မွဳရွိသည္႔ဆင္႔ဆိုမွုသည္ မုအလ္လာက္ ျဖစ္၏။ မြအ္ဒြါလ္ အျဖစ္ သတ္မွတ္၍ မရေပ။
5- من مظان المعضل :
မြအ္ဒြါလ္ဟဒီးသ္မ်ားအား တင္ဆက္ထားသည္႔ အေက်ာ္အေမာ္က်မ္းႀကီးမ်ားမွာ ။ ။
قال السيوطي : من مظان المعضل والمنقطع والمرسل :
အီမာမ္ဆူယူသီ(ရဟီ)ႀကီးမွ မိမိ၏ သဒ္ရီးဗြရ္ရာဝီက်မ္း အတြဲ(၁) စာမ်က္နွာ ၂၁၄ တြင္ မြအ္ဒြါလ္ မြန္ကေသြအ္ မြရ္စလ္ စသည္႔ ဟဒီးသ္မ်ားကို တင္ဆက္ထားသည္႔က်မ္းမ်ားမွာ ေအာက္ပါက်မ္းမ်ားျဖစ္သည္ဟု တင္ျပထားသည္။
أ‌) كتاب السنن لسعيد بن منصور .
စအီဒ္ဗင္မန္စူရ္(ရဟီ)သခင္ႀကီး၏ စုနန္ က်မ္း။
ب‌) مؤلفات ابن أبي الدنيا .
အိဗ္နုအဗီဒ္ဒြန္ယာ (ရဟီ)သခင္ႀကီး၏ မုအလ္လဖာသ္ က်မ္းမ်ား။
------------------------------------------------------------
 
ဆက္ရန္(ကိုေနစိုး)